Ευδαιμονία

François Girardon , Apollo attended by Nymphs   – Gardens of The Palace of Versailles, France.

Για να συνοψίσω, θα πω (και μάλλον θα φανεί σαν να δίνω χρησμό κι όχι συμβουλή) ότι εν αρχή, μέση και τέλος το σημαντικό είναι η σπουδαία αγωγή, η σωστή παιδεία που συνεργούν και οδηγούν στην αρετή και στην ευδαιμονία.

Τα άλλα αγαθά που υπάρχουν στη ζωή είναι ασήμαντα και ανάξια λόγου. Η ευγενική καταγωγή είναι μεν καλό πράγμα, αλλά είναι αγαθό που το είχαν κατακτήσει οι πρόγονοι. Ο πλούτος είναι πολύτιμος, αλλά είναι της Τύχης κτήμα, αφού πολλές φορές τον παίρνει απ΄ αυτούς που τον έχουν και τον δίνει σε ανθρώπους που δεν ήλπιζαν ποτέ να τον αποκτήσουν· έπειτα, ο μεγάλος πλούτος είναι στόχος αυτών που σουφρώνουν  βαλάντια, δηλαδή των κακοποιών στοιχείων, των υπηρετών και των συκοφαντών.

Το πιο σημαντικό είναι ότι πλούτο μπορούν να έχουν και οι χειρότεροι άνθρωποι. Η δόξα είναι μεν σεβαστό πράγμα , αλλά αβέβαιο. Η ομορφιά είναι απ΄ όλους επιθυμητή, αλλά κι αυτή βαστάει λίγο. Η υγεία είναι πολύτιμη, αλλά ευμετάβλητη. Όσο για τη δύναμη, αυτή είναι αξιοζήλευτη, αλλά την τσακίζουν γρήγορα οι ασθένειες και το γήρας. Κοντολογίς , όποιος παινεύεται για τη σωματική του ρώμη, κάνει μεγάλο σφάλμα, γιατί ασήμαντη είναι η δύναμη του ανθρώπου μπροστά στην δύναμη ζώων όπως είναι οι ελέφαντες, οι ταύροι και τα λιοντάρια.

Αντίθετα η παιδεία είναι το μόνο απ΄τα αγαθά που είναι θεϊκό και αθάνατο. Τα σημαντικότερα στοιχεία της ανθρώπινης φύσης είναι δύο : ο νους και ο λόγος. Ο νους κυβερνάει τον λόγο, ενώ ο λόγος υπηρετεί τον νου και βέβαια αυτόν δεν μπορεί να τον αρπάξει η τύχη, να τον αφαιρέσει η συκοφαντία, να τον τσακίσει η αρρώστια ή να τον ρημάξει  το γήρας. Γιατί μονάχα ο νους όσο περισσότερο παλιώνει τόσο πιο πολύ ξανανιώνει, κι έτσι ο χρόνος που όλα τ΄ άλλα τα σαρώνει, στο γήρας προσθέτει την επιστημονική γνώση.

Έτσι και ο πόλεμος, σαν χείμαρρος  όλα τα παρασέρνει και τα σκορπά και μόνο την παιδεία δεν μπορεί ν΄ αρπάξει. Νομίζω πως ο Μεγαρίτης φιλόσοφος, ο Στίλπων, έδωσε σπουδαία απάντηση στον Δημήτριο, ο οποίος αφού ισοπέδωσε την πόλη και πούλησε τους κατοίκους της δούλους, τον ρώτησε μήπως έχασε τίποτα. Ο φιλόσοφος αποκρίθηκε :«Τι να χάσω; Ο πόλεμος δεν μπορεί να λαφυραγωγήσει την αρετή».

Φαίνεται πως και ο Σωκράτης έδωσε μια παρόμοια απάντηση όταν τον ρώτησε ο Γοργίας, αν δεν κάνω λάθος, τι γνώμη είχε για τον μεγάλο  βασιλιά κι αν τον θεωρεί ευτυχισμένο «Δεν ξέρω τι παιδεία και αρετή έχει», είπε, επειδή σ΄αυτά βρίσκει κανείς την ευδαιμονία κι όχι στα υλικά αγαθά που φέρνει η τύχη.

Πλούταρχος (50-125 μΧ)

Περί  παίδων αγωγής