Δευτέρα 27 Μαρτίου 2017

Η φύση, η λογική και η συνήθεια.

Briton Rivière  , Compulsory education

Εκείνο που λέμε για τις Τέχνες και τις Επιστήμες πρέπει να το λέμε και για την Αρετή. Έτσι, για να ζήσει κανείς μια καθ΄ όλα ενάρετη ζωή, πρέπει να συντρέξουν τρία τινά :η φύση, η λογική, η συνήθεια. Όταν λέω λογική εννοώ τη μάθηση, και συνήθεια την άσκηση.

Για να φτάσει κανείς στην αρετή είναι απαραίτητο να υιοθετεί τις αρχές της φύσης · για να προκόψει χρειάζεται μάθηση και εντατική μελέτη που να φτάνει στο βάθος των πραγμάτων. Αν κανείς υστερήσει σε κάποιο απ’αυτά τα στοιχεία, τότε η αρετή μένει ανάπηρη.

Η φύση χωρίς τη μάθηση είναι λειψή, η μάθηση χωρίς τη φύση είναι ελλιπῆς και η άσκηση του σώματος δίχως αυτά τα δύο είναι ένα τίποτε.

Όπως συμβαίνει στην γεωργία, όπου πρέπει πρώτα το χώμα να είναι εύφορο, ύστερα να ξέρει ο γεωργός καλά τη δουλειά του και τέλος οι σπόροι να είναι καλοί, έτσι και η φύση μοιάζει με τη γη, ο παιδαγωγός μοιάζει με τον γεωργό και οι συμβουλές και τα διδάγματα μοιάζουν με τον σπόρο.


Όλα τούτα τα χαρακτηριστικά, μπορώ να ισχυριστώ ότι τα συγκέντρωναν οι ψυχές του Σωκράτη και του Πλάτων, αλλά και όλων εκείνων που απέκτησαν αιώνια δόξα. Είναι αληθινή ευδαιμονία και Θεϊκή εύνοια να μας χαρίζει κάποιος απ’ τους θεούς όλα τούτα.

Πλούταρχος (50-125 μΧ)
Περί  παίδων αγωγής

Παρασκευή 24 Μαρτίου 2017

Δούλοι της προίκας

John Singer Sargent,  Madame X (Madame Pierre Gautreau), 1884

 Τους γιού σας να τους προξενεύετε με γυναίκες που δεν είναι καλύτερες απ’αυτούς στην καταγωγή και στην περιουσία, γιατί είναι σοφή η παροιμία που λέει, κυνηγά αυτήν που σου πηγαίνει. Όσοι παίρνουν γυναίκες  πολύ καλύτερες τους, στο τέλος χωρίς να το καταλάβουν καταντούν δούλοι της προίκας.

Πλούταρχος (50-125 μΧ)
Περί  παίδων αγωγής

Τρίτη 21 Μαρτίου 2017

Οι δάσκαλοι

Jacques-Louis David  ,The Death of Socrates, 1787

 Για δασκάλους των παιδιών σας πρέπει να παίρνετε εκείνους που η ζωή τους είναι αψεγάδιαστη, η διαγωγή τους ακέραιη και η γνώση τους άριστη · είναι πηγή και ρίζα της ανθρώπινης  τελειότητα το να πάρουμε την μόρφωση που πρέπει.

Όπως οι γεωργοί μπήγουν δίπλα στα φυτά στηρικτικούς πασσάλους, έτσι και οι δάσκαλοι εκείνοι που είναι καλά καταρτισμένοι δίνουν στους νέους συμβουλές και παραινέσεις ώστε να τους στηρίξουν για να βλαστήσουν απ΄ αυτούς τα σωστά ήθη.


Πλούταρχος (50-125 μΧ)

Περί  παίδων αγωγής

Κυριακή 19 Μαρτίου 2017

Το λόγο δίνω στον όχλο

Baron Antoine-Jean Gros,  Bonaparte at the Pont d'Arcole  , 1801


« Γίνομαι άκομψος όταν το λόγο δίνω στον όχλο,
Μα σαν μιλώ στους ομοίους μου φαίνομαι σοφότερος
Έτσι το θέλει  η μοίρα :όσοι είναι φαύλοι για τους σοφούς,
αρέσουν στον όχλο»

Ευριπίδης

« Έγώ δ’ἂκομψος είς ὂχλον δοῦναι λόγον,
Είς ἢλικας δέ κὠλίγους σοφώτερος.
Ἒχει δε μοῖραν καί τόδ’ οὶ γάρ ἐν σοφοῖς

Φαῦλοι παρὂχλῳ μουσικώτεροι λέγειν  »

Παρασκευή 17 Μαρτίου 2017

Οι μύγες της Πλατείας της Αγοράς.


Σε βλέπω κιόλας καταπονημένο από τις δηλητηριασμένες μύγες, βλέπω το αιματοβαμμένο κορμί σου καταξεσχισμένο σε εκατό σημεία‒κι η περηφάνια σου αρνείται ακόμη και την οργή

Πετάξτε, φίλοι μου, στη μοναξιά σας! Φίλε, σε βλέπω να ξεκουφαίνεσαι από το βουητό των σπουδαίων ανθρώπων και να σε καταπληγώνουν τα κεντριά από τους μικρούς.

Το δάσος και τα βράχια ξέρουν πώς να μένουν σιωπηλά μαζί σου. Γίνε σαν το δένδρο πάλι, το δένδρο με τα πλατιά κλαδιά που αγαπάς: ήρεμα και προσεχτικά γέρνει πάνω από τη θάλασσα.

Εκεί όπου παύει η μοναξιά, αρχίζει η πλατεία της αγοράς. Κι εκεί όπου αρχίζει η πλατεία της αγοράς είναι και το βουητό των μεγάλων ηθοποιών και το ζουζούνισμα από τις δηλητηριασμένες μύγες.

Μέσα στον κόσμο, ακόμη και τα καλύτερα πράγματα δεν αξίζουν τίποτα, εκτός από αυτόν που πρώτος τα παρουσιάζει: ο λαός αποκαλεί αυτούς τους παρουσιαστές «μεγάλους άντρες».

Ο λαός έχει ελάχιστη ιδέα για τη μεγαλοσύνη, δηλαδή: τη δημιουργικότητα. Αλλά έχει μια ιδιαίτερη ικανότητα στο να ξεχωρίζει όλους τους παρουσιαστές και τους δημιουργούς μεγάλων πραγμάτων. Ο κόσμος κινείται γύρω από τους επινοητές νέων αξιών: αδιόρατα κινείται. Αλλά ο λαός κι η δόξα κινούνται γύρω από τους ηθοποιούς: αυτός είναι ο τρόπος που «λειτουργεί ο κόσμος». Ο ηθοποιός διαθέτει πνεύμα, μα ελάχιστη συνείδηση του πνεύματος. Πάντα του πιστεύει σ΄ αυτό που πιο έντονα παράγει πίστη-παράγει πίστη στον εαυτό του! Αύριο θάχει μια καινούργια πίστη και μεθαύριο μια άλλη, το ίδιο καινούργια πίστη μεθαύριο. Έχει μια γρήγορη αντίληψη, έτσι όπως έχει κι ο λαός κι ένα καπριτσιόζικο ταπεραμέντο. Το να ανατρέπει, γι΄ αυτόν σημαίνει: απόδειξη. Το να κάνει σαν τρελός, σημαίνει ότι πείθει. Και το αίμα είναι γι΄ αυτόν ένα από τα καλύτερα επιχειρήματα. Μια αλήθεια που εισχωρεί μόνο στα ευαίσθητα αυτιά, τη λέει ψέμα και κάτι τιποτένιο. Στ΄ αληθινά πιστεύει μόνο στους θεούς που κάνουν τη μεγαλύτερη φασαρία στον κόσμο!

Η πλατεία της αγοράς είναι γεμάτη από φτιασιδωμένους παλιάτσους‒κι ο λαός παινεύεται για τους μεγάλους άντρες του! Αυτοί είναι οι ήρωες της ώρας για το λαό. Αλλά η ώρα βιάζεται: γι΄ αυτό σε βιάζουν και σένα. Κι από σένα το ίδιο απαιτούν, ένα Ναι ή ένα Όχι. Κι αλίμονο σου αν ζητήσεις να καθίσεις ανάμεσα στο Υπέρ και το Κατά.

Μη ζηλεύεις, εραστή της αλήθειας, γι΄ αυτούς τους αδιάλλαχτους και καταπιεστικούς ανθρώπους! Η αλήθεια ποτέ ως τώρα δεν κρεμάστηκε στο μπράτσο κάποιου αδιάλλακτου. Ξαναγύρισε στη σιγουριά σου εξαιτίας αυτών των απότομων ανθρώπων: γιατί, μήπως μόνο στην πλατεία της αγοράς θα σου επιτεθούν μ΄ αυτά τα Ναι και τα Όχι; Η εμπειρία της βαθιάς πηγής είναι αργή: πρέπει να περιμένεις πολύ μέχρι που να μάθουν τι ήταν αυτό που έπεσε στα βάθη της. Όλα τα σπουδαία πράγματα συμβαίνουν μακριά από τη δόξα και την πλατεία της αγοράς.

Πέταξε, φίλε μου, στη μοναξιά σου: σε βλέπω να σε κεντρίζουν οι δηλητηριασμένες μύγες. Φύγε κατά κει όπου ο καθαρός, σκληρός άνεμος φυσά! Πέταξε στη μοναξιά σου! Έχεις ζήσει πολύ κοντά στους ταπεινούς κι αξιολύπητους ανθρώπους. Πέταξε μακριά απ΄ τη κρυφή εκδίκηση τους! Για σένα, δεν έχουν τίποτα άλλο από εκδίκηση. Μη σηκώνεις άλλο τα χέρια σου κατά τη μεριά τους! Είναι αναρίθμητοι, και δεν είναι της μοίρας σου να σκοτώνεις μύγες. Αναρίθμητοι είν΄ αυτοί οι ταπεινοί κι αξιολύπητοι άνθρωποι• κι οι σταγόνες της βροχής και τ΄ αγριόχορτα έχουν ζώσει, κι έφεραν την καταστροφή σε πολλούς περήφανους πύργους.

Δεν είσαι καμιά πέτρα, μα κιόλας αυτές οι πολλές σταγόνες σ΄ έχουν βαθουλώσει. Θα σε συντρίψουν και θα σε κομματιάσουν ακόμη τούτες οι πολλές σταγόνες. Σε βλέπω κιόλας καταπονημένο από τις δηλητηριασμένες μύγες, βλέπω το αιματοβαμμένο κορμί σου καταξεσχισμένο σε εκατό σημεία‒κι η περηφάνια σου αρνείται ακόμη και την οργή. Θέλουν αίμα από σένα, μ΄ όλη τους την αθωότητα, κι οι αναιμικές ψυχές τους διψούν για αίμα‒κι έτσι σε κεντρίζουν μ΄ όλη την αθωότητα τους. Αλλά εσύ, περήφανε, υποφέρεις πολύ βαθιά, ακόμη κι από αυτές τις μικρές πληγές. Κι έτσι, πριν ακόμη συνεφέρεις, το ίδιο δηλητηριασμένο σκουλήκι σκαρφαλώνει στο χέρι σου. Είσαι πολύ περήφανος για να σκοτώσεις αυτά τα γλυκερά πλάσματα. Αλλά, πρόσεχε!, να μη γίνει μοίρα σου να ανεχτείς όλη τη δηλητηριασμένη αδικία τους!

Βουολογούνε γύρω σου, ακόμη και με τους επαίνους τους: κι οι έπαινοι τους είναι βάρος. Θέλουν να τρυπώσουν μέσα στο δέρμα και στο αίμα σου. Σε κολακεύουν σαν νάσουνα κανένας θεός ή διάβολος. Και θρηνολογούν μπροστά σου σαν νάσουνα θεός ή διάβολος. Μα τι σημασία έχει; Είναι κόλακες και κλαψιάρηδες και τίποτα περισσότερο! Και συχνά είναι ευγενικοί απέναντι σου. Μα τούτη ήταν πάντα η σύνεση των δειλών. Ναι, η δειλία είναι πάντα της συνετή. Σκέφτονται πολύ για σένα με τη στενόμυαλη ψυχή τους‒κι είσαι πάντα ύποπτος γι΄ αυτούς. Το καθετί που κάνει τους άλλους να σκέφτονται πολύ τους φαίνεται ύποπτο. Σε τιμωρούν για όλες σου τις αρετές. Μα, βαθιά μέσα τους, σου συχωρούνε μόνο τα λάθη σου. Επειδή είσαι καλός και με δίκαιη κρίση, λες: «δεν πρέπει να τους κατηγορούμε, δε φταίνε αυτοί για την ταπεινή ύπαρξη τους». Αλλά οι μικρές ψυχές τους πιστεύουν: «η κάθε υψηλόφρονη ύπαρξη είναι κι ένοχη»! Ακόμη κι αν είσαι ευγενικός μαζί τους, αυτοί θα νομίζουν ότι τους περιφρονείς. Και θα σου αντιστρέψουν την καλοσύνη σου με κρυφή πανουργία. Η σιωπηλή περηφάνια σου, πάντα προσβάλλει τα γούστα τους. Χαίρονται αν κάποτε δείξεις τόσο μετριόφρονας ώστε να μη θες τη ματαιοδοξία.

Όταν αναγνωρίζουμε κάτι το ξεχωριστό σ΄ ένα άνθρωπο, βάζουμε φωτιά να του το κάψουμε. Γι΄ αυτό, φυλάξου απέναντι στους μικρόψυχους αυτούς ανθρώπους! Μπροστά σου εκείνοι νιώθουν τη μικρότητα τους, κι η ταπεινότητα τους φρενιάζει κι αστράφτουν ενάντια σου με κρυφή εκδικητικότητα. Δεν έχεις προσέξει πόσο συχνά απομένουν σιωπηλοί όταν τους πλησιάζεις, και πως η δύναμη τους φεύγει από πάνω τους σαν καπνός από φωτιά που σβήνει; Ναι, φίλε μου, είσαι η κακή συνείδηση για τους γείτονες σου: γιατί είναι όλοι ανάξιοι σου. Έτσι, σε μισούν και θάθελαν με απόλαυση να σου ρουφήξουν το αίμα. Οι γείτονες σου θάναι πάντα μύγες φαρμακερές: το κάθε τι που είναι μεγάλο μέσα σου, θα τους κάνει πιο φαρμακερούς και πιο πολύ να μοιάζουνε με μύγες. Πέταξε φίλε μου στη μοναξιά σου κι εκεί όπου ο αγνός, ορμητικός αγέρας φυσά! Δεν είναι της μοίρας σου εσένα να σκοτώνεις μύγες!

Φρειδερίκος Νίτσε, Τάδε έφη Ζαρατούστρας.

Τετάρτη 15 Μαρτίου 2017

Παράδειγμα προς μίμησην

John Singer Sargent , Garden Study Of The Vickers Children , 1884


Προπάντων οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι οι πατεράδες δεν πρέπει να κάνουν σφάλματα, αλλά αντίθετα να πράττουν ό, τι είναι σωστό, όντας έτσι οι ίδιοι παράδειγμα προς μίμησην   για τα παιδιά τους.  Έτσι αυτά σαν σε καθρέφτη θα βλέπουν τη ζωή των γονιών τους και θα φυλάγονται από τις άσχημες πράξεις και τα λόγια.

Εκείνοι που από τη μια μεριά μαλώνουν τα παιδιά τους και την ίδια στιγμή κάνουν τα σφάλματα από τα οποία θέλουν να τα αποτρέψουν, κατηγορούν μόνοι τους τον εαυτό  τους για ασυνέπεια. Και έτσι αφου ζουν λανθασμένα, ούτε τους δούλους δικαιούνται να μαλώνουν, ούτε τους γιούς τους. Γίνονται κακοί σύμβουλοι και δάσκαλοι στα παιδία τους.


Γιατί εκεί που υπάρχουν γέροι αναίσχυντοι, εκεί οι νέοι γίνονται τρισχειρότεροι.

Πλούταρχος (50-125 μΧ)

Περί  παίδων αγωγής

Κυριακή 12 Μαρτίου 2017

Η ξεχασμένη «σκέψη»


"Από θαυμασμό και απορία οι άνθρωποι άρχισαν να φιλοσοφούν προσπαθώντας να ξεφύγουν από την άγνοια…"
Αριστοτέλης


Αν ισχύει ότι η απορία είναι το κίνητρο της όποιας έρευνας και δράσης του ανθρώπινου νου και πως αποτελεί την αρχή της σοφίας, τότε, αυτή η αλήθεια, μας οδηγεί σε θλιβερά συμπεράσματα για τον σύγχρονο απλό άνθρωπο. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν απορούν, δεν παρατηρούν και δεν διερωτούνται. Θεωρούν ότι οι απαντήσεις στα προβλήματα τους είναι αυτονόητες

Ακόμα και τα παιδιά, που ξεκινούν γεμάτα απορίες και κατάπληξη για τον κόσμο που τα περιβάλλει, εξαιτίας της «μόρφωσης» και «γνώσης» που τους παρέχει το σύστημα, χάνουν την ικανότητα να απορούν. Μαθαίνουν να ικανοποιούνται με τις συμβατικότητες και να δέχονται τις καθολικά αποδεκτές βεβαιότητες.

Κι έτσι μεγαλώνουμε μαθαίνοντας ότι το σημαντικό είναι να έχουμε πάντα την κατάλληλη απάντηση. Το να θέτουμε την κατάλληλη ερώτηση, κάτι που για το σοφό παιδικό μυαλό είναι πρώτιστης σημασίας, για τον ενήλικα θεωρείται εντελώς ασήμαντο.

Η φιλοσοφική απορία, το υπαρξιακό ερώτημα, πολύ λίγο μας απασχολούν και αν προκύψουν μας φέρνουν συχνά σε δύσκολη θέση γιατί, για τους πολλούς, οι απορίες αποτελούν δείγμα «πνευματικής κατωτερότητας» και «αμάθειας».

Έτσι, πορευόμαστε ως «μορφωμένα» και «εξειδικευμένα» όντα και δρούμε μηχανικά εντός ενός πλαισίου που ονομάζουμε «πραγματικότητα», χωρίς να διερωτόμαστε και χωρίς να εκφράζουμε τις πολύ απλές απορίες που πιθανόν να γεννούσαν τη ρήξη με τη συνήθεια αλλά και την αμφισβήτηση για πολλές από τις βεβαιότητες μας.

Διηδάμεια

Πέμπτη 9 Μαρτίου 2017

Εφηβεία

Vernet, Horace ,  The Artist's Studio , 1820

Τις ορμές  λοιπόν των νέων πρέπει να συγκρατήσουμε και να εμποδίζουμε με την απασχόληση. Ο οίστρος πάνω στο φούντωμα του είναι ασυγκράτητος και θέλει χαλινάρι κι αν δεν ελέγχεις γερά την ηλικία τούτη, είναι σαν να της δίνει το ελεύθερο να κάνει άσχημες πράξεις.

Γι’ αυτό οι σώφρονες πατεράδες πρέπει να προσέχουν πολύ τα παιδιά τους όταν φτάσουν στην ηλικία αυτή, να τα βάζουν στο σωστό δρόμο με διδαχές, συμβουλές και απειλές ακόμα, να δίνουν παραδείγματα ανθρώπων που η άσωτη ζωή τους προκάλεσε συμφορές και παραδείγματα ανθρώπων που η καρτερία τους έφερε έπαινο και δόξα.


Δύο είναι τα στοιχεία της αρετής: η ελπίδα να αποκτήσει κανείς τιμές και ο φόβος της τιμωρίας. Η πρώτη κάνει τον άνθρωπο να λαχταράει ότι καλύτερο υπάρχει, ενώ ο δεύτερος τον κάνει διστακτικό και τον αποτρέπει από κακές πράξεις.

Πλούταρχος (50-125 μΧ)
Περί  παίδων αγωγής

Τρίτη 7 Μαρτίου 2017

Αν στο λιγοστό

Jean-Louis-Ernest Meissonier , Le siège de Paris  , 1870

 «Αν στο λιγοστό κάθε τόσο προσθέτεις κι από λίγο,
Πολύ σύντομα το μικρό, μεγάλο θα γίνει»

Ησίοδος

« εἰ γἀρ κεν καί  σμικρόν ἐπί σμικρῶ καταθεῖο
καί  θαμά τοῦθ’ ἒρδοις, τάχα κεν μέγα καί  τό γένοιτο ».


Σάββατο 4 Μαρτίου 2017

Να του διδάξεις τα καλά έργα

 
 Gustave Clarence Rodolphe Boulanger  , Pleasant Hours in the House of Lucullus, 1877


Όπως είπα, λοιπόν, πρέπει οι μητέρες να προσπαθούν να ανατρέφουν οι ίδιες τα παιδιά τους. Αν τυχαίνει να έχουν κάποια σωματική αδυναμία (γιατί μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο) ή σπεύδουν να κάνουν κι άλλα παιδιά , τότε οφείλουν να δοκιμάσουν τροφούς ή τις παραμάνες που πρέπει να είναι σπουδαίες κι όχι στην τύχη διαλεγμένες.

Πρώτα, πρώτα, πρέπει να έχουν ήθος ελληνικό. Γιατί. Όπως τα μέλη του σώματος ενός παιδιού είναι αναγκαίο να διαπλαστούν από τη γέννησή του ώστε να γίνουν ίσια και να μη στραβώσουν, έτσι πρέπει εξαρχής να διδάσκονται στα παιδιά τα σωστά ήθη.

Η νιότη είναι ρευστή κι εύπλαστη και στις τρυφερές ψυχές εντυπώνονται πιο εύκολα τα όσα τους μαθαίνουμε. Αντίθετα, το σκληρό δύσκολα μαλακώνει. Όπως οι σφραγίδες αφήνουν το αποτύπωμα τους στο μαλακό κερί, έτσι και η μάθηση αποτυπώνεται στην παιδική ψυχή.  Και θαρρώ, πολύ σωστά ο δαιμόνιος Πλάτων συμβουλεύει τις τροφούς να μη λένε στα παιδιά όποια παραμύθια λάχει, γεμίζοντας εξαρχής τις ψυχές τους με ανοησίες και σκουπίδια. Κι ο ποιητής Φωκυλίδης πολύ σωστά παρατηρεί:

«Πρέπει το παιδί, όσο είναι ακόμα παιδί
Να του διδάξεις τα καλά έργα»

Δεν πρέπει να παραλείψουμε και το γεγονός ότι και τα παιδιά που πρόκειται να υπηρετήσουν και να συντροφέψουν τα γαλουχούμενα τέκνα μας , πρέπει να προσέξουμε να έχουν πρώτα άριστη συμπεριφορά και να μιλούν σωστά και καθαρά Ελληνικά. Γιατί η συναναστροφή τους με ξενόγλωσσα και κακότροπα παιδιά μπορεί να τους μάθει άσχημες συνήθειες. Το λέει  πολύ σωστά κι η παλιά παροιμία :

«Με κουτσό αν συγκατοικήσεις,
θε να μάθεις να κουτσαίνεις»

  
Πλούταρχος (50-125 μΧ)
Περί  παίδων αγωγής



Πέμπτη 2 Μαρτίου 2017

Σκλαβοπάζαρο

Boulanger Gustave Clarence Rudolphe , The Slave Market , 1886


 Ο Αρίστιππος με εξυπνάδα και με αστείο τρόπο κορόιδεψε έναν κενόδοξο κι ανόητο πατέρα. Όταν κάποιος τον ρώτησε πόσα λεφτά ήθελε για να μορφώσει το παιδί του, εκείνος απάντησε :

«Χίλιες δραχμές»

Ο πατέρας τόυ είπε :

«Μα τον Ηρακλή, σαν πολλά δε ζητάς; Με τόσα αγοράζω ένα δούλο!»

Τότε ο Αρίστιππος του αποκρίθηκε:

«Τότε άντε ν΄ αγοράσεις τον δούλο κι έτσι μαζί με τον γιό σου θα έχεις δύο!»